ATM Alhoewel het altijd wel handig is om dollars bij je te hebben als reserve, zijn er in Indonesië vele ATM’s waar je kunt pinnen. BCA en BII zijn grote banken die meestal het ‘cirus’ teken wel dragen en daar kun je pinnen (het verschilt een beetje per Nederlandse bank). Per bank is er een verschil in het maximun dat gepint kan worden. Een groot bankfiliaal hanteert meestal IDR2.500.000 of IDR 3.000.000 rupiah als maximum. Er zijn echter ook gebieden waar pinnen zo goed als onmogelijk is… De Gili eilanden, Lombok is zo’n voorbeeld.
LET OP!!! Er zijn Nederlandse banken (Rabobank bijv.) waarbij je de mogelijkheid voor pinnen in het buitenland eerst moet aanvragen.
LET OP!!! Een Nederlandse bank berekent kosten per transactie.
Betaling met credit card of pinkaart (als mogelijk) Vaak is het in een hotel, restaurant of winkel mogelijk om de rekening met een credit card te voldoen. Soms gaat hierin iets mis omdat er een bijv. een verbindingsfout (of welke andere reden dan ook) is. BEWAAR de slip van de mislukte betaling… Indien er bij thuiskomst toch een bedrag is afgeschreven dan kun je aantonen bij je bank dat er geen afschrijving heeft mogen plaatsvinden en kunnen zij het terug storten. Zonder deze slip is je geld terug krijgen zeer moeilijk en eigenlijk vrijwel onmogelijk!
Fooien Het achterlaten van fooi in een restaurant, aan een belboy of aan je chauffeur en/of gids of aan de gids die je een bezienswaardigheid laat zien net als in Europa een prettige bijkomstigheid voor de ontvangen. Het zorgt vaak voor een/de extra’s in een gezin.
Een belboy of porter geef je bijv. IDR 5000 – 10.000 fooi voor het dragen van je koffers. In een restaurant laat je een fooi van 10% op het eindbedrag achter. De service charge die op de kaart vermeldt staat, komt ten goede van de eigenaar van het restaurant.
Ook uw chauffeur en/of gids tijdens uw tour is blij met een fooi. Een redelijk bedrag voor een chauffeur is IDR 50.000 – 100.000 per dag. Voor een gids zo’n IDR 75.000 – 100.000 per dag een redelijk bedrag.
Voor een gids bij een bezienswaardigheid kun je IDR 20.000 – 100.000 geven afhankelijk van de tijd die hij/zij je heeft gegeven.
Is er geen gids of entreegeld betaald maar heb je wel iets gezien, laat dan toch een kleine bijdrage achter. Meestal staat er wel ergens een daarvoor bestemde box.
Commissie Het hebben van een netwerk is belangrijk als je zaken wilt doen in Indonesië. Grote en kleine zaken. Indonesiërs zoeken mensen die zij kunnen vertrouwen en die hun en/of hun klanten op een goede, eerlijke manier helpen. Ook jullie chauffeur heeft zo’n netwerk. Bij veel bezienswaardigheden kent hij mensen die je de locatie laten zien. Soms zijn dit er meer (gezien het verplichte roulatie systeem van lokale gidsen bij populaire bezienswaardigheden). Ook home industries of winkels waar je naartoe wordt, gebracht horen vaak tot dit netwerk. Soms (gezien het strenge verplichte roulatie systeem van Indonesië vaak ook niet) krijgt een chauffeur commissie bij aankoop van producten. Onthoud: je bent nergens toe verplicht. Wil je niet naar een winkel, geef dit aan. En ook als je ergens bent: niets verplicht je tot aanschaf.
Optredens Soms ben je ergens aan het eten en komen mensen ongevraagd een optreden geven en vervolgens gaan ze met de pet rond. Je bent vrij om niets te geven als je wel geld wilt geven IDR 5000 tot 10.000 is voldoende.
Armoede Jullie zullen mensen tegenkomen die bedelen en dat is een lastig want iedereen helpen is onmogelijk maar soms zie je voorbeelden die zo schrijnend zijn dat je toch graag iets zou doen. De Indonesische overheid heeft het liefst niet dat er geld gegeven wordt omdat je zo bedelen in de hand werkt maar aan de andere kant doet men er ook erg weinig aan om de leefomstandigheden te verbeteren. Advies hierin is lastig! De belangrijkste regel is, volg je hart. Onze persoonlijke regel is: alleen geld aan oude mensen en lichamelijk of geestelijk gehandicapten. Wil je iets geven overleg met de chauffeur als die aanwezig is of geef een klein bedrag (IDR 500 tot maximaal 5.000 is meer dan genoeg).
Winkelen Wanneer je in een grotere winkel of warenhuis iets ziet dat je wilt kopen dan is het normaal dat je dit aan een van de verkopers geeft en inruilt voor een bonnetje waar de kassa op staat aangegeven. Het is ongebruikelijk om met handen vol goederen rond te lopen. Met lege handen winkelen is zoveel prettiger. In een warenhuis is veel verkopend personeel aanwezig. Niet allen zijn even actief maar meestal word je begroet met ‘Silakan’ (alstublieft kijk rustig rond) of ‘Silakan, bisa dibantu’ (Kan ik u helpen?), je vraagt of iets er is in jou maat (Sizenya M, L, S, ada? = Is mijn maat M, L, S er?) aan een van deze verkopers zij zoeken (zelf zoeken wordt niet altijd gewaardeerd), jij past en wenst te kopen (bij dit laatste krijg je dus een bonnetje na betaling krijg je je product bij de kassa).